تحقیق در مورد اراده الهى

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:5

 فهرست مطالب

اراده الهى

«اشکالات و شبهات‏»

«حکماى اسلامى و مساله اراده‏»

شبهه اول - چنانکه علم بارى به نظام‏احسن که عین ذات او هم مى‏باشد، غایت اودر ایجاد باشد - و مى‏دانیم که علت غایى‏اقتضاى فاعلیت فاعل را مى‏کند - لازم مى‏آیدکه ذات خداى تعالى علت ذات خودش‏باشد و این محال است.

جواب - اینجا نیز مانند بسیارى از موارد«اقتضا» یا «استلزام‏» را عنوان کرده‏اند امامنظور مطلق عدم انفکاک است در حالى که‏در این مقام چنین نیست و هیچ برهانى‏دلالت‏بر این نمى‏کند که «باید غایت و فاعل‏البته در حقیقت غیر یکدیگر باشند» بلکه‏مى‏توانند عین یکدیگر نیز باشند چرا که‏فاعل افاضه وجود مى‏کند و غایت چیزى‏است که افاضه وجود براى اوست که این‏غایت مى‏تواند هم خود فاعل باشد و هم‏موجودى اعلا و برتر از آن.

در مورد واجب الوجود بالذات نیز که‏قائم به خود است، از همین کلام استفاده‏مى‏کنیم که چون غایتى قائم به ذات خوداست مى‏تواند هم فاعل باشد و هم غایت. واز آن جهت که افاضه وجود اشیا را مى‏کندعلت فاعلى و از آن جهت که افاضه وجودمى‏کند به سبب علمش به نظام خیر که عین‏ذاتى است که معشوق اوست، علت غایى‏است.

شبهه دوم - گفته شده است که غایت‏به‏حسب تصور ماهیت مقدم بر فعل است ولى‏به حسب وجود، مؤخر از آن و به این جهت‏نیز در مورد آن گفته شده که اول الفکر وآخرالعمل مى‏باشد. با این حساب اگرباریتعالى هم فاعل و هم غایت همه‏اشیا باشد، لازم مى‏آید که هم مقدم برآنها باشد و هم مؤخر از آنها و شى‏ءواحد چگونه مى‏تواند اول الاوایل وآخر الاواخر باشد؟

جواب اول - این تاخر مذکور(غایت تاخر از فعل دارد) مخصوص‏به امور واقع در تحت کون است و درشیئى که اعلاى از کون باشد چنین‏چیزى مطرح نیست. چنانکه درتقسیمات معلول آمده است معلول‏تقسیم مى‏شود به: مبدع و کاین. که‏غایت در قسم اول هم به حسب وجودو هم به حسب ماهیت، با وجود معلول‏مقترن است. اما در قسم دوم به حسب‏وجود متاخر و بر حسب ماهیت متقدم‏است .

جواب دوم - خداوند هم اول‏الاوایل است و هم آخر الاواخر و این‏به دو اعتبار است. اول الاوایل است‏به‏خاطر نفس ذات او که علت فاعلى وغایى است و آخر الاواخر است چراکه همه اشیاء قصد او را مى‏کنند و به اومشتاقند که او خیر مطلق و معشوق‏حقیقى است; پس شوق به کمال‏مفقود علت این امر است و این اشیامى‏خواهند تا حد امکان، به مبدا خودتشبه جویند.

شبهه سوم - متکلمان مى‏گویندهمه حرفهاى حکما براى این است که‏از آنکه بگویند افعال بارى تعالى‏معلول به غرض و غایت است، ابادارند.

جواب - فلاسفه از نسبت دادن‏غرضى که غیر از نفس ذات حق تعالى‏باشد، مضایقه دارند; اغراضى مثل‏لذت جویى یا رسیدن به منفعت و یاغیر اینها پس در خلق و ایجاد مادون،این ممکن نیست که غرض در مادون‏باشد.