مقاله برنامه ریزی توسعه ی پایدار با تاکید بر عوامل هویت شهری (نمونه ی موردی شهر دزفول)

مقاله برنامه ریزی توسعه ی پایدار با تاکید بر عوامل هویت شهری (نمونه ی موردی شهر دزفول) پذیرفته شده در ششمین کنفرانس مدیریت و برنامه ریزی شهری مشهد 22 آبان ماه 1393

چکیده
با وجود ارتباط نزدیک و متقابل هویت شهری و توسعه ی پایدار، کمتر به تاثیرگذاری رابطه آنها در برنامه ریزی  شهری، توجه شده است. در عصر جهانی شدن، بیش از گذشته هویت ایرانی- اسلامی مورد تهدید قرار گرفته، لذا بررسی این موضوع برای شهرهای ایرانی حیاتی به نظر می رسد. در این مقاله به مطالعه و شناسایی عوامل شکل دهنده هویت شهری دزفول به عنوان یکی از شهرهای مهم تاریخی و گردشگری کشور، پرداخته شده است و مهمترین عوامل هویت بخش و تاثیرات آن در رسیدن به توسعه پایدار مورد توجه قرار گرفته است. روش تحقیق به دو صورت مطالعات اسنادی و میدانی صورت گرفته است. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان داد ضروری است برنامه ریزان شهری در دستیابی به توسعه ی پایدار شهر دزفول، حفظ عواملی چون رود دز ، پل تاریخی، بافت تاریخی، بناهای مذهبی تاریخی، صنایع دستی، اراضی کشاورزی و باغات اطراف شهر را به عنوان مهمترین عوامل هویت بخش شهری، در اولویت برنامه های خود قرار دهند و بدون در نظر گرفتن نقش و تأثیرات آنها  نمی توان به سمت شهری پایدار حرکت نمود. همچنین نتایج نشان داد هویت شهر تاریخی دزفول، به عنوان سرمایه ای ارزشمند و ماندگار، نقش ویژه ای در رونق گردشگری و ارتقای شاخص های مختلف شهری داشته و در رسیدن به شهری انسان مدار و پایدار، با ارزش های ایرانی- اسلامی نقشی شایان، ایفا می نماید.

پایان نامه پلان موقعیت مقاطع و نقشه های مقاطع عرضی

فایل : word

قابل ویرایش و آماده چاپ

تعداد صفحه :87

مطالعات حمل و نقل و ترافیک

فهرست مطالب

عنوان                     صفحه

کلیات

1 جمع آوری اطلاعات و شناسایی وضع موجود

1 – 1 – شناسایی وضع موجود شبکه

1 – 1- 1 – موقعیت مکانی و دسترسی های منطقه

1 – 1 – 2 – شکل و مشخصات کلی شبکه

1 – 1 – 3 – خطوط و جهات حرکت

1 – 1 – 4 طبقه بندی شبکه راه ها

1 – 1 – 5 – سهم سطوح معابر اصلی منطقه

1 – 1 – 6 – مقاطع عرضی معابر اصلی منطقه

1 – 2 – وسایل نقلیه همگانی

1 – 2 – 1 – راه آهن شهری ( مترو )

1 – 2 – 2 – سیستم اتوبوسرانی

1 – 2 – 3 – مینی بوسرانی

1 – 3 – تسهیلات حمل و نقلی و ترافیکی

1 – 4 – بررسی تقاضا یا سفر سازی منطقه

1 – 4 – 1 – بررسی اجمالی کاربریها

1 – 4 – 2 – تولید و جذب سفرهای منطقه

1 – 4 – 3 – سفر سازی حوزه های داخلی منطقه

2 – تحلیل و بررسی

2 – 1 – تحلیل و بررسی مسیرهای پیاده

2 – 2 – شبکه آینده منطقه و بررسی طرح های موجود

2 – 2 – 1 – شبکه بزرگراهی شهر تهران

2 – 2 – 2 – طرح ساماندهی ( جامع ) شهر تهران

2 – 2 – 3 – طرح تفصیلی منطقه

2 – 2 – 4 – سایر طرح های مصوب و سیاستهای کلی شهرداری منطقه

2 – 3 – تلفیق مطالعات و طرح های موجود

2 – 4 – تحلیل شبکه وضع موجود

2 – 4 – 1 – دسترسیهای منطقه به شهر

2 – 4 – 2 – طبقه بندی شبکه معابر

2 – 4 – 3 – پیوستگی شبکه معابر

2 – 4 – 4 – کاربریهای حاشیه شبکه معابر

2 – 4 – 5 – جهات حرکت و تعداد خطوط

2 – 4 – 6 – تقاطع ها و ظرفیت راه ها

2 – 5 – تحلیل عملکرد سیستم های حمل و نقل همگانی

2 – 5 – 1 – راه آهن شهری

2 – 5 – 2 – اتوبوسرانی

2 – 6 – بررسی مناطق تأثیر گذار در ترافیک منطقه

3 – محصول مطالعات

3 – 1 – مسائل حاد و عاجل ترافیکی منطقه

3 – 2 – اصلاح شبکه معابر

3 – 3 – اصلاح تقاطع ها

3 – 4 – اصلاح جهات حرکت

3 – 5 – کاربریها

3 – 6 – سیستم حمل و نقل همگانی

ضمیمه

منابع و مآخذ

کلیات

هدف از مطالعات این طرح فراهم کردن شرایط زندگی مناسب تر و آسان تر و دلپذیرتر شهری بیان شده است و هد ف از مطالعات شبکه راه ها و ترافیک نیز به نوبه خود فراهم کردن شرایط مناسب تر برای فعالیت هایی است که در داخل فضای خیابانها به وقوع می پیوندد . یکی از مهم ترین این فعالیت ها حمل و نقل کالا و مسافر و ایجاد ارتباط میان انسانهاست . بدیهی است یکی از روشهای دست یابی به این اهداف مورد نظر شناسایی مشکلات و مسایل موجود شبکه راه ها و سیستم های حمل و نقل می باشد ، موضوعی که این گزارش بیشتر به آن می پردازد .

هدف کلی شناسایی مشکلات و مسایل شبکه راه ها و سیستم های حمل و نقل را می توان به بررسی اجزای زیر دسته بندی کرد :

الف : مسایل مربوط به نظام جابجایی شامل :

خصوصیات کلی شبکه راه ها و طبقه بندی آنها ظرفیت خیابانها و تقاطع ها و طرح هندسی آنها پارکینگوسایل حمل و نقل همگانیپیاده روی ( و دوچرخه سوار ) مدیریت ترافیک

ب ) مسایل مربوط به خصوصیات کلی کاربریها و سفر سازی آنها

امروزه با توجه به محدودیت های اصلی طرح های شهری که عبارتند از :

حفظ محیط زیست شهری و مسایل اجتماعیمنابع مالیامکانات فنی و اجرایی و مدیریتی ،

تبعیت از سیاست های زیر در مطالعه شبکه راه ها و ترافیک ضروری است :

توجه به توسعه پایدار و صرفه جویی در منابع مالی و انرژی تکیه بر پیاده روی ( و دوچرخه سواری ) برای سفرهای داخل محدوده مراکز شهریتکیه بر استفاده از وسایل نقلیه همگانیاستفاده بهینه از حریم موجود راه ها

محدودیت ها ایجاب می کنند که در حل مسائل جابجایی در شهر ها بجای توجه به مسائل سخت افزاری و کالبدی به امور نرم افزاری توجه شود . به عبارت دیگر ، اغلب لازم است بجای پرداختن به ظرف ترافیک ( یا شبکه خیابانها ) به مظروف ترافیک ( یا وسایل نقلیه ) توجه گردد و این توجه دست یابی به مدیریت صحیح و مداوم ترافیک از یک طرف و کنترل تقاضای ترافیک را از طرف دیگر نیاز دارد .

پایان نامه بررسی ویژگیهای جغرافیایی ناحیه اراک و کاربرد آن در برنامه ریزی شهری

این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 102 صفحه می باشد.

فهرست
فصل اول ۲
طرح تحقیق ۲
بیان مسئله ۲
اهداف تحقیق ۲
سوالات تحقیق : ۲
روش تحقیق : ۳
روش گردآوری اطلاعات : ۳
روش تجزیه و تحلیل : ۳
مقدمه : ۳
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان ۵
موقع جغرافیایی ۵
مطالعات طبیعی ۷
وضع طبیعی و اقلیم استان ۱۲
آب و هوا ۱۴
درجة حرارت ۱۷
میزان رطوبت نسبی ۱۷
روزهای یخبندان ۱۷
جهت و سرعت وزش باد ۱۸
جاذبه های طبیعی استان ۱۹
منابع و تفرجگاه های آبی ۱۹
دریاچه ها و تالاب ها ۱۹
دریاچه میغان ۱۹
دریاچه سد پانزده خرداد ۲۰
دریاچه سد غدیر ۲۰
دریاچه سد خاکی هندودر ۲۱
تالاب عمارت ۲۱
چشمه های آب گرم و سر آب ها ۲۲
چشمه آب گرم محلات ۲۲
چشمه شفا ۲۳
چشمه سلیمانی ۲۴
چشمه حکیم ۲۴
چشمه آب معدنی گراو ۲۵
غارها ۲۶
غارشاه زند ۲۶
غار سوله خونزا ۲۶
غار سفید خانی ۲۷
ارتفاعات وقله ها ۲۹
اکولوژی گیاهی و حیوانی ۳۱
مناطق حفاظت شده ۳۳
منطقة حفاظت شده هفتاد قله ۳۵
کوه هفتاد قله ۳۷
کوه بره زرد ۳۷
کوه بر آفتاب آقائی ۳۷
کوه لته در ۳۸
کوه سله بهر ۳۸
کوه برف شاه ۳۸
رودخانه ها ۳۹
رودخانه شراء (قره چای) ۳۹
رودخانه قم رود ۴۰
رودخانه کله ۴۱
رودخانة شراء ۴۱
رودخانة ساروق ۴۲
رودخانه یا مسیل نوازن ۴۲
رودخانة تواندشت ۴۲
دره های هفتاد قله ۴۳
درة چکاپ ۴۳
درة سیبک ۴۳
پیست های اسکی ۴۴
فصل سوم ۴۵
وضعیت اجتماعی- اقتصادی ۴۵
فصل چهارم ۵۰
مطالعات فرهنگی ۵۰
مراسم ویژه محلی ۵۰
اهو اهو ۵۰
قالیشویان ۵۲
جشن کوسه ناقلدی (ناقیلی) – جشن سده ۵۳
سوگ ها و عزاها ۵۷
نواحی ییلاقی و جاذبه های ویژه ۵۹
ناحیه سربند ۵۹
ناحیه محلات ۵۹
ناحیه دلیجان – خمین ۶۰
فصل پنجم ۶۱
کالبدی ۶۱
سدهای تاریخی و آب بندهای قدیمی ۶۱
سد ساسانی نیمور ۶۲
قلعه های تاریخی و دژها ۶۴
قلعه آردمین ۶۴
قلعه الویر ۶۵
قلعه حاج وکیل ۶۵
قلعه اسماعیلیه ۶۶
قلعه جمشیدی ۶۷
قلعه آقا خان محلاتی ۶۷
قلعه خسروانی ۶۸
اماکن مذهبی و زیارتگاه ها و مساجد قدیمی ۶۹
مسجد جامع محلات ۶۹
مسجد جامع نیمور ۷۰
شبستان مسجد جامع خمین ۷۰
مسجد بزرگ نراق ۷۱
مسجد جامع ساوه ۷۲
مسجد میدان (قرمز) ۷۳
امام زاده ها و زیارتگاه ها ۷۴
امام زاده یحی و فضل الرضا ۷۴
امام زاده شاهزاده موسی ۷۵
امام زاده شاهزاده اسماعیل ۷۶
امام زاده یوجان ۷۶
امام زاده عبدالله ۷۷
امام زاده شاهزاده اسحاق ۷۷
امام زاده عون بی علی ۷۸
بازارهای قدیمی ۷۹
بازار نراق ۷۹
بازار اراک ۷۹
جاذبه های تاریخی و باستانی استان ۸۰
بناها و یادمان های تاریخی ۸۰
عمارات و خانه های قدیمی ۸۱
بیت حضرت امام خمینی (ره) ۸۱
عمارت سالار محتشم ۸۳
جغرافیای تاریخی استان ۸۴
ساوه ۸۶
اراک ۹۰
محلات ۹۲
خمین (کمره) ۹۳
دلیجان ۹۴
سربند (شازند) ۹۵
تفرش ۹۵
آشتیان ۹۶
منابع و مآخذ : ۹۷

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان
موقع جغرافیایی
شهر اراک مرکز استان, استان مرکزی و قسمتی از عراق عجم است. این شهر روی مدار ۳۴ درجه و ۵ دقیقه و ۳۰ ثانیه درنیمکرة شمالی از خط استوا قرار گرفته و روی نصف النهار ۴۹ درجه و ۴۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد.
محدود است از شمال به شهرستان ساوه, از شمال غربی به همدان, از مغرب به شهرستان ملایر به ترتیب خمین و الیگودرز و از شرق به محلات و شمال شرقی به تفرش و آشتیان.
استان مرکزی تقریبا” در مرکز ایران بین ۳۳ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۳۵ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۵۷ دقیقه تا ۵۱ درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال به استان های تهران و قزوین , از غرب به استان همدان , از جنوب به استان های لرستان و اصفهان و از شرق به استان های تهران , قم و اصفهان محدود است . این استان با مساحتی معادل ۲۹۵۳۰ کیلومتر مربع , حدود ۸۲/۱ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است. براساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۷۵, استان مرکزی دارای ۸ شهرستان , ۱۵ بخش , ۱۹ شهر, ۶۰ دهستان و ۱۳۹۴ آبادی دارای سکنه و ۴۶ آبادی خالی از سکنه است. شهرستان های این استان عبارتند از : آشتیان, اراک , تفرش , خمین, دلیجان, ساوه , سربند و محلات .
مطالعات طبیعی
کوهستان های این ناحیه از دو رشته تشکیل یافته است. رشته اصلی از توده گسترده آذرین الوند همدان جدا گردیده و بصورت دیوارهای موازی گاهی فشرده و گاهی گسترده به عرض چند کیلومتر و طول تا ۲۸۰ کیلومتر از همدان تا راهگرد ادامه می یابد.
جهت اصلی آن از شمال غربی به جنوب کشیده شده و سپس به شمال شرقی متوجه می گردد و در هر مکان به نامی نامیده می شود. در ملایر ارتفاعات دولت آباد و در شازند ارتفاعات راسوند (راسمند) در اراک سپیدخانی, تخت شاه, شاه نشین و تا منطقه راهگرد هفتاد قله نامیده می شود. در راهگرد این کوهستان به جهات مختلف گسترش یافته قسمتی به کوههای مرکزی ایران در کاشان می پیوندند, و بعضی به سوی جنوب غربی متمایل شده به رشته جبال زاگرس متوجه می شود و بعضی به سوی شمال و به طرف ساوه و ارتفاعات البرز متوجه می گردد. قلل عمده این کوهستانها درن واحی اراک دو خواهران. در آستانة ۳۳۸۸ تر در سفیدخانی در جنوب غربی اراک ۲۸۲۰ و در قرق در ۲۹۶۷ متر از سطح دریا ارتفاع دارند.
رشته دوم کوهستان های این منطقه در چهل کیلومتری جنوب غربی شهر اراک از کوههای راسوند جدا شده , و بصورت دو رشته موازی که از جنوب به سوی شمال امتداد یافته در بعضی نقاط به حدی گسترده می شود که تعدادی از ارتفاعات آن از شمال غربی شهر می گذرد. این رشته کاملاً بر کوههای راسوند عمود بوده و دره معروف شراء را با وسعت ۱۱۰۰ کیلومتر مربع بوجود می آورند که یکی از آبادترین نواحی مرکزی ایران بشمار می رود.
عرض این کوهستان در بعضی نقاط از ۵۰ کیلومتر تجاوزه کرده, جهت شمالی این کوهستان به ارتفاعات آشتیان, وفس و خلجستان پیوسته و به سوی ساوه امتداد می یابد. ارتفاعات عمده آن در هزاوه ۲۷۳۵ متر در, وفس ۲۷۴۵ متر و در پنجة رستم تا حدود ۳۰۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارند.
بنابراین دو رشته کوهستانها, ده ها جلگه و دره های متعدد و حاصلخیز را بوجود آورده اند که بررسی آنها از حوصلة این رساله خارج است.
از لحاظ زمین شناسی, تا اوایل دوران سوم زمین شناسی دریای کم عمق تیس این منطقه را در بر می گرفت , عملیات رسوب گذاری از قدیمی ترین رسوبات دورة کرتاسه آهک های قهوه ای و خاکستری رنگ را در ارتفاعات راسوند می توان یافت, عملیات کوهرانی اوایل دوران سوم زمین شناسی همزمان با سیستم کوهرانی الپی و احتمالاً در اثر فشارهای جانبی لانفرم عربستان و در فاز انجام گردیده است.
رسوبات بسیار متنوعی که این کوهستانها را بوجود آورده, در بسیاری از لحاظ بانفوذ توده های آذین درونی توأم بوده, در آستانة ماگمایی بصورت رگه های فلز است.
قسمتی مانند طلا, سرب و روی در رسوبات این کوهستان نفوذ کرده و در بعضی نقاط معادن پیروقیری (که با ذخیره زیاد و عیار کم چندین فلز در جوار یکدیگر به صورت بلورهای درشت در کنار بلورهای ریزتر یا بصورت سنگ های آذرین اسیدی در سنگ های غیر متبلور رسوبی یافت می شود) در این نواحی بوجود آورده است. در شمس آباد رگه های آهن و در موته ولکان نزدیک خمین ماگمائی بصورت رگه های طلا, نقره, سرب…. در دست استخراج است و صدها معدن مختلف فلزی و غیره در دل این کوهستانها نهفته است که هنوز مورد بهره برداری قرار نگرفته است.
در مورد شهر فعلی اراک بنظر می رسد بصورت فلات مرتفعی در اوایل دوران سوم زمین شناسی از دل دریای تیس مرکزی بیرون آمده و ابتدا بصورت دریاچه کوهستانی با ۱۵۵۰ متر ارتفاع از سطح دریا از آب پوشیده بوده است. بعلت فرسایش شدید ارتفاعات اطراف و محدود بودن آب جاری وارده و تبخیر شدید خشک گردیده است و بقایای نمک های رنگین دریایی را در ته دریاچه میگان (میقان) انباشته شده است که تجزیه شیمیایی املاح باقیمانده پیوند آن را با دریای قدیمی ثابت می کند.
قطر لایه های رسوب گذاری در کف این دریاچه کوهستانی تا ۱۸۰ متر می رسد که در قشر زیرین طبقات شن ماسه و رسوبات کولای و در روی آنها قشری از کیموین های زرد رنگ و رس های رنگین پوشانده شده است.
از نظر طبیعی فلات فعلی اراک به وسعت ۵۴۰۰ کیلومتر مربع که ۲۴۰۰ کیلومتر آن را جلگه مرتفع اراک و مابقی را ارتفاعات اطراف اراک تشکیل میدهد.
این جلگه مرتفع مانند قلعة طبیعی است که دیوارهای سنگی دور تا دور آن را پوشانده است و با چند معبر یا تنگه (دربند) که باریکی, یکی از آنها از یک کیلومتر تجاوز نمی کند به فلات های مجاور پیوند می یابد. وجود این دیوارهای سنگی و معابر مربوطه مسائل پیچیده ای را که بر آب و هوای این منطقه حاکم می کند بطوریکه هوای فشرده و سرد و گاهی مرطوب و سیکلوت های باران آور غربی از این معابر به سوی کویر و صحاری شمال شرقی در جریانند, و در مواقع تغییر هوا یعنی پائیز و زمستان که بادهای موسمی هم کمک می کنند, جریان هوا به صورتی شدت می یابد که اغلب موجب آشفتگی محیط زیست در شهر اراک می شود, و گاهی که فشار هوا به حالت تعادل در می آید, هوای داخل این فلات حبس گردیده و چندین روز متوالی سرما یا گرمای شدید را بر این جلگه حاکم می کنند.
در قسمت مرکز جلگه اراک دریاچه آب شوری به نا میقان (میگان) وجود دارد که محیط آن از ۱۶ تا ۲۴ کیلومتر متغییر است, جزیره کوچکی در وسط آن قرار گرفته که آثار و خرابه های ساختمانی در وسط آن دیده شده است.
آب دریاچه شور است و در هر لیتر آن در تابستان ۵۰ گرم و در بهار ۳۸ گرم و در زمستان ۲۸ گرم نمک وجود دارد.
زمین های اطراف دریاچه شوره زار بوده و جنس خاک آن رسی می باشد. رسوباتی که بر اثر آبهای جاری از ارتفاعات اطراف آورده شده, روی خاک اصلی نشسته و بهترین نوع زمین را در قسمتی از فراهان جهت کشاورزی آماده ساخته است. چندین رود کوچک که اکثر بهاره میباشند به این دریاچه می ریزند. لازم است که تحقیقات علمی و مفصلی دربارة کویر و دریاچة میقان به عمل آید زیرا در رابطه با شهر اراک مسائلی را مطرح کرده است.

وضع طبیعی و اقلیم استان
استان مرکزی در قلمرو شرقی تقاطع دو رشته کوه البرز و زاگرس واقع شده است. ناهمواری های این استان را قسمت هایی از کوه های مرکزی و پیشکوه های داخلی زاگرس تشکیل می دهد. ارتفاعات آن از حدود ۱۵۰۰ متر تا بیش از ۳۰۰۰ متر متغیر است . پست ترین نقطه استان , دشت جنوب ساوه با حدود ۱۲۰۰ متر ارتفاع است و بلندترین نقطه آن قله ی شهباز با ارتفاع ۳۳۸۸ متر در رشته کوههای راسوند قرار دارد. حدود ۹/۳۳ درصد محدوده استان را کوه ها , ۹/۱۴ درصد را تپه ها , ۸/۱۳ درصد را فلات ها و بقیه را دشت هایی با ویژگی های مختلف تشکیل داده و تنوع اقلیمی جالب توجهی را پدید آورده است. در قسمت های مختلف استان مرکزی آب و هوای متنوعی از انوع زیر وجود دارد :
آب و هوای نیمه بیابانی, آب و هوای معتدل کوهستانی , آب و هوای سرد کوهستانی , در این استان از جهات مختلف بادهای محلی جریان می یابند که عبارتند از :
جریان فشار زیاد آسیای مرکزی , جریان فشارهای اقیانوس هند, جریان اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه .
میزان رطوبت هوا و باران در شهرستان های این استان یکسان نیست . در مناطق کوهستانی , ریزش های جوی اغلب به صورت برف و در مناطق کم ارتفاع بیشتر به صورت باران ظاهر می شود. شمال استان در ناحیة زرند جزو کم باران ترین نواحی و ارتفاعات شازند در جنوب غرب از پرباران ترین مناطق این استان به شمار می آیند.
اگر دمای مطلوب جهانگردی بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد در نظر گرفته شود, از اردیبهشت تا شهریور مناسب ترین زمان مسافرت به این استان میباشد.

آب و هوا
آب و هوای اراک خصوصیات اقلیمی فلات مرکزی ایران را داراست. زمستانها سرد و مرطوب و تابستانها گرم و خشک است, کوههای اطراف اراک و دریاچه میقان و دشت فراهان در آب و هوای این منطقه اثر کرده و ویژگیهائی به آن بخشیده است:
ابرها و جریانات غربی در پائیز و زمستان بیشتر رطوبت خود را در ارتفاعات مغرب منطقه به خصوص رشته زاگرس از دست می دهد.
یک جبهه هوای سرد که در زمستان هوای اراک را اشغال می کند بر اثر ارتفاعات اطراف و شاید فشار زیادی که دریاچه میقان ایجاد میکند مدت زیادی میهمان این منطقه خواهد بود هوای شهر و اطراف در بعضی از روزهای زمستان مه آلود است که از لحاظ علمی دربارة مه و مبارزه با آن در منطقه تحقیقی به عمل نیامده است.
(اصولاً مه عبارت است از ذرات ریز آب با کریستالهای برف و یخ معلق دره وا و در نزدیکی سطح زمین , مه مانند ابر است و تفاوتش با آن در ارتفاع از سطح زمین می باشد. اگر بین ۵۰ پائی (تا ۱۷) متری از سطح زمین باشد مه است و اگربالاتر قرار گیرد ابر می باشد).
سه عامل در به وجود آمدن مه مؤثر است که عبارتند از : رطوبت نسبی زیاد, هسته های تراکم , باد ملایم سطح زمین .
بنا بر توضیح بالا مه ای که در اطراف اراک تولید می شود با توجه به ارتفاع اراک از سطح دریا و رطوبت نسبی موجود نمی توان تمام گناه زیان آن را به گردن کویر نهاد با وجود اینکه نمک موجود در سطح کویر می تواند عامل مؤثری در برودت هوا باشد. به هر صورت اگر زمانی کویر مشجر شود شاید در آب و هوای شهر اثر مثبت و مفید داشته باشد.
آب و هوای اراک متغیر است زمستانها اکثراً طولانی و از ۴ تا ۶ ماه به درازا می کشد, بهار و پائیز فصول کوتاهی هستند. تابستان در تیر و مرداد ظاهر می شود مدت روزهای یخبندان از ۶۵ تا ۱۲۰ روز در سالهای مختلف متغیر است.
تعداد روزهای مه آلود توأم با سرمای شدید به ۱۵ تا ۲۵ روز میرسد, در مدتی که هوا مه آلود است یک پوشش برفی نازک (که در اصطلاح ملی به آن قرومی گویند) سطح تمام منطقه را می پوشاند.
میزان بارندگی در سالهای مختلف متفاوت است و بین ۲۳۰ تا ۶۳۸ میلی متر در سال می باشد متوسط بارندگی حدود ۳۰۰ میلی متر بوده است.
میزان باران در فصول مختلف سال به شرح زیر است:
۳۷ درصد بارندگی در فصل بهار
۱ درصد بارندگی در فصل تابستان
۱۹ درصد بارندگی در فصل پائیز
۴۳ درصد بارندگی در فصل زمستان
درجة حرارت
حداکثر درجة حرارت از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۶۳ برابر ۴۴ درجه در تیر ماه ۱۳۵۶ بوده است و حداقل درجة حرارت در بهمن ۱۳۵۲, برابر ۲۸- درجه بوده که نشانگر پائین بودن برودت است که بایستی توجه کافی در مورد کشت گیاهان به عمل آید, تا بتوانند در این درجه حرارت مقاومت نمایند و دچار سرمازدگی نگردند.
میزان رطوبت نسبی
متوسط میزان رطوبت نسبی در ماههای مختلف طی دورة آماری ۴۰-۶۳ برابر ۴۲/۴۷ میباشد که نشان دهندة خشکی هوا می باشد.

روزهای یخبندان
حداکثر ساعات آفتابی ۲/۳۵۷ ساعت در ماه خرداد و حداقل ساعات آفتابی در ماه دی ۷/۱۲۸ ساعت در ماه می باشد. از ۱۰ آذر تا ۱۰ اسفند اکثر روزها یخبندان است.
جهت و سرعت وزش باد
در زمستان بادها در ساعت ۳۰/۶ صبح بطور معمول در دو جهت غرب و جنوب غربی بوده و سرعت وزش در غرب به ۳۵ کیلومتر درساعت می رسد, وزش باد در جنوب غربی کمتر و ۲۶ کیلومتر در ساعت می باشد, در صبح تعداد دفعات وزش باد از سمت غرب و جنوب غربی به ترتیب ۰۱۲/۰ و ۰۱۱/۰ است. تعداد بادهای آرام که سرعت آنها از ۶/۲ کیلومتر در ساعت کمتر است به ۰۷۴/۰ و مابقی ۰۳/۰ بادهای شمالی و شرقی و سایر جهات را شامل می شود.
در ساعت ۳۰/۱۲ به طور محسوسی به تعداد بادهای غربی افزوده شده و به ۰۲۰/۰ می رسد و سرعت آن چندان تغییر نمی کند و در جهت جنوب غربی از تعداد بادها کاسته شده و به ۰۹/۰ می رسد و سرعت آن زیاد تغییر نمی یابد و تعداد بادهای آرام ۰۶۲/۰ را تشکیل داده و مابقی ۰۹/۰ بادها در جهات دیگر افزایش می یابد.
در ساعت ۳۰/۱۸ تعداد بادهای غربی افزوده شده و ۰۲۴/۰ و سرعت آن افزایش پیدا کرده و حداکثر به ۴۶ کیلومتر در ساعت میرسد. تعداد بادهای جنوب غربی نسبت به ساعت ۳۰/۱۲ کمی افزایش یافته و ۰۱۱/۰ رسیده و حدت آن نیز ۳۵ کیلومتر در ساعت است. تعداد بادهای آرام کمتر شده و ۰۵۵/۰ را تشکیل می دهد و مابقی ۱۰ درصد باد در جهات دیگر می باشد. نکته قابل توجه این است که با توجه به منحنی بادها در ماههای مختلف زمستان از تعداد بادهای آرام در اواخر زمستان به طور محسوسی کم شده و به بادهای با سرعت زیاد افزوده می شود.

جاذبه های طبیعی استان
منابع و تفرجگاه های آبی
دریاچه ها و تالاب ها
دریاچه میغان
دریاچه میغان آخرین حلقه اکولوژیک حوزه آبریز دشت اراک است که آبهای سطحی مسیل های فصلی را جذب می کند. گیاهان دشتی اطراف دریاچه میغان از گونه خشکی پسند و شور پسند هستند . مساحت دریاچه میغان با توجه به آب های ورودی آن از حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ کیلومتر مربع متغیر است . این محدوده از نظر اقلیمی زمستان های معتدل دارد و به جهت همین ویژگی , توقفگاه گروه های بزرگی از پرندگان مهاجراست که از نواحی سردسیر شمال به سرزمین های گرمسیر جنوب کوچ می کنند. این دریاچه درروزگاران گذشته به نام نمکزار فراهان مشهور بوده است. محیط دریاچه میغان از ۱۶ تا ۲۴ کیلومتر متغیر است و جزیره کوچکی در وسط آن قرار گرفته است که آثار و خرابه های ساختمانی در آن وجود دارد. آب دریاچه به قدری شور است که در هر لیتر آن در تابستان ۵۰ گرم, در بهار ۳۸ گرم و در زمستان ۲۸ گرم نمک وجود دارد. این دریاچه زیستگاه گروه های بزرگ پرندگان است و آب و هوای آن در فصل پاییز بسیار مناسب است .
دریاچه سد پانزده خرداد
سد پانزده خرداد در ۵ کیلومتری شهر دلیجان دریک منطقه اقلیمی خشک احداث گردیده و از یک منبع آب طبیعی به یک جاذبه جهانگردی تبدیل شده است. این سد علاوه بر تأمین آب آشامیدنی قم و دلیجان, آب مورد نیاز کشاورزان منطقه را نیز تأمین می کند. از ویژگی های این سد نزدیکی آ« به چشمه آب گرم محلات است. از چشمه آب گرم محلات نیز چشم انداز زیبای سد پدیدار است.
دریاچه سد غدیر
سد آبی – برقی غدیر در تنگه فرقان در ۲۵ کیلومتری شهر ساوه واقع شده است. این سد علاوه بر تامین آب کشاورزی دشت ساوه , آب آشامیدنی منطقه پایین دست سد را نیز تأمین می کند. این دریاچه و اراضی پیرامونی آن یکی از تفرجگاه های مناسب منطقه است و در فصل بهار و تابستان در اشکال مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.
دریاچه سد خاکی هندودر
این سد خاکی در ۳۰ کیلومتری جنوب شهر شازند و در ۲ کیلومتری شمال هندودر,, مجاور روستای قاییدان از توابع سربند واقع شده است. ظرفیت سد دو میلیون و پانصد متر مکعب آب است . در حال حاضر یکی از تفرجگاه های شهرستان شازند و استان مرکزی محسوب می شود و سرسبزی اطراف آن منظره زیبایی به وجود آورده است .
تالاب عمارت
این تالاب علاوه بر زیبایی چشمگیر, از جهات مختلف نیز نقشی حیاتی در منطقه ایفا می کند و یکی از منابع ارزشمند سیاحتی استان به شمار می آید. این تالاب ضمن تثبیت آب رودخانه شرا و آبیاری اراضی کشاورزی, از جنبه های زیست محیطی و تفرجگاهی نیز واجد اهمیت است . تالاب عمارت یکی از زیستگاه های مهم پرندگانی از قبیل اردک , غاز و حواصیل است که در حیات اکوسیستم جانوری و گیاهی منطقه نقش مهمی به عهده دارد. پیرامون این تالاب با فضای کوهستانی و آب و هوای مناسب همواره مورد توجه گردشگران بوده است .